ايران خاستگاه اوليه كت و شلوار

امروزه ‌‌بيشتر مردمان جهان، پوشاك كهن خود را به دليل دست و پاگير بودن كنار گذاشته‌اند و اكنون پوشاكي را بر تن مي‌كنند كه هم زيبا و هم راحت باشد. با وجود اين، برخي از پوشاك‌ كهن به دليل آن كه در همان روزگاران كهن دو ويژگي زيبايي و راحتي را با خود داشته‌اند همچنان ماندگار شده‌اند و خواهان دارند.

در اين ميان يكي از پوشاك‌هاي كهن ايراني، يعني كت و شلوار، نه تنها تا روزگار ما برجاي مانده بلكه تبديل به پوشاكي جهاني شده است و در بيشتر همايش‌هاي سياسي، ورزشي، علمي و فرهنگي، پوشاك رسمي به شمار مي‌آيد.

در يكي از كتاب‌هاي روت ترنويل كاكس، از پژوهشگران برجسته تاريخ پوشاك كه با عنوان «تاريخ لباس» به فارسي ترجمه شده، دو نوآوري ايرانيان در پوشاك را يادآور شده است؛ نخست اين‌كه ايرانيان باستان، زير بالاپوش خود، پيراهن و شلوار زير و جوراب مي‌پوشيدند و دوم اين‌كه بالاپوش‌هاي دراز ايراني جاي خود را به كتي داد كه روي شلوار پوشيده مي‌شد و بي‌گمان ايران خاستگاه كت و شلوار استاندارد امروز مردان است. شواهد بسياري نشان مي‌دهد كه شلوار از عناصر اصلي پوشاك ايرانيان بوده و در فرهنگ‌ها و تمدن‌هاي ديگر از جمله آشوريان، بابليان و يونانيان وجود نداشته است. در نقوش طاق بستان و بشقاب‌هاي نقره‌اي باقي‌مانده از دوره ساساني كتي كوتاه ديده مي‌شود كه نشانگر آن است كه پادشاهان، گاهي از يك كت كوتاه با آستين بلند استفاده مي‌كرده‌اند. اين كت جلو باز بوده و بلندي آن تا زير سينه مي‌رسيد و با دكمه‌اي دايره‌اي‌شكل در جلوي سينه بسته مي‌شد. دور سينه و يقه نيز مزين به نوارهاي زيبا بوده است. علاوه بر آثار به دست آمده، نوشته‌هاي تاريخ‌نگاران يوناني مانند هردوت نيز بازتاب‌دهنده اين نوآوري ايراني ا‌ست.

يوناني‌ها ايرانيان را به‌دليل پوشيدن شلوار به‌سخره مي‌گرفتند و حتي هنگامي‌كه اسكندر شيفته پوشاك ايراني شد از پوشيدن شلوار سر باز زد. در زمان اشكانيان شلوار و بالاپوش‌هاي آستين‌دار تن‌پوش مرسوم در سراسر خاور نزديك شد. نمونه‌اي از شلوار و پيراهن اين دوره را در پيكره فلزي‌ يك سردار اشكاني مي‌توان ديد كه در موزه ايران باستان نگهداري مي‌شود.

شلوار شايد نه به شيوه امروزي، اما همواره در فرهنگ و در دوران مختلف حكومت‌هاي ايران وجود داشته و اغلب حتي مورد استفاده زنان نيز قرار مي‌گرفته است. پيش از ورود اسلام به ايران، شلوارها عموما شلوارهاي تنگ و چسباني بودند كه با چكمه و به‌منظور سواركاري و جنگاوري مورد استفاده قرار مي‌گرفتند. بعد از اسلام اين شلوارها تغيير شكل دادند و شبيه‌تر به شلوارهاي كردي امروزي گشتند و بالاپوش‌ها نيز جاي خود را با قبا عوض نمودند. اين نوع پوشش كه در دوران قاجار نيز بسيار متداول بود پس از سفر ناصر‌الدين‌شاه به اروپا با ويژگي‌هاي غربي در‌آميخت. به‌گونه‌اي كه وي قبايي در بر مي‌كرد كه بلنداي آن به زانو مي‌رسيد و تا حدي شبيه به كت‌هاي امروزي بود تا آنجا كه پولاك تاريخ‌نويس انگليسي در مورد پوشش شاه چنين نقل مي‌كند كه : شاه نيمه اروپايي و نيمه ايراني لباس مي‌پوشد.

كت و شلوارهاي امروزي

نكته : يوناني‌ها ايرانيان را به‌دليل پوشيدن شلوار به‌سخره مي‌گرفتند و حتي هنگامي ‌كه اسكندر شيفته پوشاك ايراني شد، از پوشيدن شلوار سر باز زد.

حالا پس از گذشت ساليان كت و شلوار وارد عرصه رقابت مد پوشاك گشته و ساليانه صدها كت و شلوار با رنگ‌هاي متنوع و خاص سليقه‌هاي مختلف در دنيا به عرصه توليد مي‌رسد. برندهاي بزرگ و جهاني در ارائه طرح‌ها و مدل‌هاي جديد از يكديگر پيشي مي‌گيرند و بازيگران و خواننده‌هاي مشهور را براي تبليغات و عرضه محصول خود به ‌ياري مي‌طلبند.

مردان ايراني، كت و شلوار مد‌ جهاني

به روايتي كت و شلوار به شيوه امروزي از دوره صفوي رواج يافته است. نظريه‌اي وجود دارد مبني بر اين كه نقاشي‌هاي رضا عباسي در آن دوران اين مطلب را عيان مي‌كنند كه سبك پوشش مردان، به نوعي پوشش غربي ايراني شده است. با اين حال آن چه مسلم است كت و شلوار با سبك و سياق غربي از دوره رضاخان و به‌ دليل علاقه‌اي كه وي به تجددگرايي داشت وارد ايران شد. متأسفانه بايد اذعان داشت با آن‌كه به‌وجود آمدن كت و شلوار‌هاي امروزي ريشه در فرهنگ غني ايران دارد، ما هيچ رد پايي از ريشه ايراني لباس مردانه در آن نمي‌يابيم. در صورتي‌كه ما مي‌توانيم با بازگشت به ريشه‌هاي فرهنگي و تمدن ايراني روح جهاني را در لباس مردانه زنده كنيم و در عوض آن‌كه پذيراي طرح‌هاي كشورهاي ديگر باشيم، تبديل به توليدكننده طرح‌هاي اصيل و متفاوت گرديم و براي رسيدن به اين امر، نياز به فرهنگ‌سازي داريم. بايد فرهنگ‌سازي جمعي و عمومي صورت بپذيرد تا طعم و سليقه ايراني‌ها تغيير يابد.